Wonen, zorg, onderwijs en cultuur

We moeten dringend de bestaande woningen verduurzamen en de leefomgeving radicaal vergroenen. Dit is nodig om de klimaatdoelen te halen én om de gevolgen van de klimaatverandering, zoals hittegolven en hoosbuien, goed op te vangen. De afgelopen jaren is hier te weinig aan gedaan: de buitenruimte versteent, bomen worden gekapt en er is nog veel onbenutte ruimte op daken voor groen. We bouwen circulair: er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van gerecyclede, plantaardige hernieuwbare grondstoffen en lokale materialen, die niet afkomstig zijn uit de bio-industrie. Gebouwen worden voorzien van een materialenpaspoort zodat deze materialen bij sloop of verbouwing opnieuw kunnen worden gebruikt. Duurzame houtbouw wordt gestimuleerd.

• Natuurinclusieve en ecologische bouw wordt de standaard. Dat betekent dat een gebouw aangepast wordt aan de flora en fauna uit de omgeving, langer meegaat, en voor meerdere functies geschikt is.
• De gemeente gaat gebruik maken van een puntensysteem voor diervriendelijk en natuurinclusief bouwen, waardoor bij elke aanbesteding voor bouwwerkzaamheden concrete en meetbare eisen gesteld kunnen worden aan diervriendelijke en natuurinclusieve maatregelen.
• Den Bosch neemt concrete maatregelen om het bodemleven te beschermen. Met ontwikkelaars worden hierover afspraken gemaakt. Op braakliggende terreinen wordt het verplicht om de grond begroeid te houden.
• We gaan sneller en beter isoleren met gezonde en veilige isolatiematerialen, plantaardige materialen, zoals hennep, stro, lisdodde en vlas. We stoppen met isoleren met pir en pur en andere niet regeneratieve materialen. Ook pakken we bestaande schimmelwoningen aan op een natuurlijke manier. Woningen moeten meer energieopwekken dan ze gebruiken. Dat levert milieuwinst en een lagere energierekening op.
• De gemeente maakt harde prestatieafspraken met woningcorporaties: om uiterlijk in 2030 energieneutraal te zijn en voor het bouwen van voldoende betaalbare en goede huizen.

Creativiteit en vrijheid zijn kernwaarden van een open samenleving. Kunst en cultuur vormen een onmisbare basis voor een leven in vrijheid, waarin nieuwe wegen kunnen worden verkend en mensen zich ten volle kunnen ontplooien. Kunst en cultuur zetten aan tot reflectie, maken emoties los, ontroeren en ontregelen. Ze wijzen de weg naar transformatie, verandering en innovatie die de samenleving nodig heeft om te overleven en te bloeien. We willen nadrukkelijk de cultuursector betrekken bij maatschappelijke vraagstukken.

• Het budget voor kunst, cultuur en erfgoed wordt structureel verhoogd, niet alleen om meer te kunnen programmeren, maar ook om de Fair Practice Code voor eerlijke beloning in de culturele sector te kunnen realiseren.
• Cultuurbudgetten worden nu voor een te groot deel besteed aan grote en dure instellingen en panden, vaak in het centrum. Er is meer geld nodig voor de ondersteuning van laagdrempelige cultuur, juist ook in de wijken en dorpen.
• Kleine culturele instellingen, organisaties voor amateurkunst, makers en artiesten komen in aanmerking voor cultuursubsidies en krijgen hulp bij het aanvragen van subsidies.
• Instellingen die cultuursubsidies van de gemeente krijgen, zetten bij hun activiteiten geen levende dieren in.
• De toegankelijkheid van theaters, bibliotheken en cultuurcentra voor mensen met een functiebeperking wordt verbeterd.
• De gemeente faciliteert broedplaatsen voor (amateur-)kunstenaars, creatieve starters en duurzaam ondernemerschap.
• Bij nieuwe kunst in de openbare ruimte wordt de voorkeur gegeven aan kunstenaars uit de regio. Bestaande kunst in de openbare ruimte wordt op een creatieve wijze beter onder de aandacht gebracht van inwoners, bijvoorbeeld door podcastwandelingen of apps.
• Musea zijn minstens één dag in de week gratis toegankelijk voor inwoners van de gemeente.
• Er wordt proactief gezocht naar samenwerkingen met diverse partners uit het culturele domein om op een creatieve wijze mee te denken over de uitdagingen in onze maatschappij.
• Adviescommissies voor bijvoorbeeld de selectie van kunstenaars voor gemeentelijke kunstopdrachten of de verdeling van cultuursubsidies hebben een diverse samenstelling met betrekking tot gender, etniciteit en leeftijd.
• Den Bosch investeert in behoud en heropening van voldoende openbare bibliotheken. De wijkfunctie van bibliotheken wordt versterkt.
• Den Bosch bevordert het leesplezier onder kinderen en jongeren, bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren in bibliotheken.
• De gemeente stimuleert deelname aan kunst en cultuur in het bijzonder onder doelgroepen die hiervan weinig gebruik (kunnen) maken, onder wie (kinderen van) mensen met een laag inkomen en mensen met een functiebeperking of chronische ziekte.
• Den Bosch bevordert de herbestemming van monumenten. Sloop van (cultuur)historisch waardevolle of beeldbepalende panden dient voorkomen te worden.
• De gemeente steunt initiatieven om het erfgoed van migranten in Den Bosch zichtbaar te maken.

We gaan waar nodig woningen bijbouwen, maar alleen waar dat past in de omgeving en waar dat niet ten koste gaat van groen. Waar er ruimte is voor verdichting wordt er geïnvesteerd in extra groen om de gemeente leefbaar te houden voor mens en dier.

• We ontwikkelen een woonladder met een duidelijke limiet aan het aantal toe te voegen woningen in Den Bosch. De eerste trede van de woonladder houdt in dat we bestaande bebouwing slimmer benutten, zoals het transformeren van kantoorpanden het aanpakken van leegstand en het stimuleren van doorstroming. Een voorbeeld is het huidige kantoor van Weener XL dat verhuist naar de Oude Vlijmenseweg. De vrijgekomen kavel wordt benut voor (sociale) woningbouw. Op de tweede trede wordt bestaande bebouwing verdicht, maar alleen waar dat kan zonder de leefbaarheid aan te tasten voor mens en dier. Pas daarna wordt op de derde trede gekeken naar bijbouwen aan de rand van bestaande woonkernen. Tweederde van Nederland bestaat uit landbouwgrond. Als we een substantieel deel daarvan omzetten in natuur, ontstaat er ook ruimte voor extra woningen. De vierde trede bestaat uit grenzen aan de groei: verdere woningbouw is niet meer mogelijk of wenselijk. Oplossingen moeten buiten Den Bosch worden gezocht.
• Om Den Bosch leefbaar te houden, moet er niet verder worden verdicht op plaatsen waar al weinig groen is of waar er overbelaste infrastructuur is.
• We zetten in op meer ruimte voor en een betere bescherming van groen en natuur in bestemmingsplannen en omgevingsplannen.
• Hoogbouw met veel verticaal groen is een mogelijkheid om efficiënt met onze schaarse ruimte om te gaan, maar alleen als het past in de omgeving en dichtbij goed openbaar vervoer is.
• Bij het toevoegen van woningen worden altijd maatschappelijke voorzieningen zoalsscholen, zorgcentra, openbaar vervoer, parken, speeltuinen en winkels toegevoegd. Den Bosch zet maximaal in op meervoudig ruimtegebruik.
• Den Bosch neemt recreatiegroen op als maatschappelijke voorziening bij herstructurering van wijken en bij nieuwbouw. Elke inwoner woont op loopafstand van bijvoorbeeld een park of speelbos.
• Bij bijbouwen ligt de prioriteit bij voldoende betaalbare huur- en koopwoningen. Bij nieuwbouw en transformatie wordt minimaal 70% gereguleerde huur toegevoegd. Tweederde hiervan moet sociale huur zijn, en het resterende deel wordt middenhuur tot 1.000 euro per maand.
• Bij de vernieuwing van de Tramkade en omgeving blijft ruimte voor de bestaande en voor nieuwe culturele en sociale initiatieven zoals Ontspoord en Knoflook.
• Schaarse groene ruimte in de stad wordt niet ingeperkt. In het Prins Hendrikpark en het Annapark wordt niet gebouwd.

Huizen zijn om in te wonen, geen verdienmodel. Wij willen dat studenten betaalbaar op kamers kunnen, dat starters een huur- of koopwoning kunnen vinden die bij hun situatie past en dat ouderen kunnen doorstromen naar toegankelijke seniorenwoningen. Een passende woning voor iedereen.

• We maken ruimte voor duurzame initiatieven zoals zelfvoorzienende woonvormen, gemeenschappen van mensen die streven naar duurzaamheid (ecowijken) en tiny houses. Bij nieuwbouw en herstructurering wordt ruimte gereserveerd voor sociale projectontwikkeling waarbij toekomstige bewoners gezamenlijk opdrachtgever zijn voor hun eigen nieuwbouwproject.
• Er komen meer betaalbare woningen: fors meer sociale huurwoningen en meer betaalbare middenhuur. Ook komen er (nieuwe) plannen voor betaalbare koopwoningen.
• Er worden geen sociale huurwoningen meer verkocht of geliberaliseerd tenzij deze minstens één-op-één worden vervangen.
• Woningcorporaties zorgen in de eigen voorraad voor genoeg woningen onder de eerste en tweede aftoppingsgrens, om zo alle inkomensgroepen te bedienen.
• Ook de verhuur van (particuliere) woningen boven de sociale huurgrens gaan we reguleren met als doel lagere huren en een betere kwaliteit.
• Er komen regels voor goed verhuurderschap. Verhuurders moeten een verhuurdersvergunning met een beperkte geldigheid aanvragen. Wanneer zij niet voldoen aan de regels voor goed verhuurderschap, raken zij die vergunning kwijt.
• De gemeente stimuleert en faciliteert levensloopbestendige en aangepaste woningen, alternatieve woonvormen zoals meergeneratiewoningen, en zorgwoningen. Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars ontwikkelen woningen waar (groeps) wonen en zorg gecombineerd worden.
• De gemeente stuurt op gemengde wijken, waar inwoners uit verschillende leeftijdsgroepen, inkomensgroepen, met verschillende achtergronden en leefstijlen, elkaar tegenkomen. Het karakter van wijken en de rechten van degenen die daar al wonen worden beschermd. Bij sloop- en nieuwbouw van een wijk moeten er minimaal evenveel sociale huurwoningen en betaalbare koopwoningen worden teruggebouwd om verdrijving van mensen met lagere inkomens te voorkomen.
• Er komen maatregelen tegen speculatie met woonruimte en leegstand, zoals een zelfbewoningsplicht en een leegstandverordening met sancties. De gemeente past opkoopbescherming toe waar het mag, om zo beleggers uit de wijken te weren. We stellen een maximum aan het aantal panden dat een individu of onderneming in een gemeente mag bezitten.
• Den Bosch dringt aan op het weer legaliseren van het kraken van langdurig leegstaande panden. Indien gekraakte panden ontruimd worden, zorgt de gemeente ervoor dat dit niet tot nieuwe dak- of thuisloosheid leidt.
• Verkamering en/of het splitsen van woningen kan soms een uitkomst bieden voor het tekort aan passende woningen. Op wijkniveau dient bekeken te worden of dit past in de omgeving. Splitsing moet voldoen aan duidelijke regels om misstanden te voorkomen.
• Renovatie en herontwikkeling hebben de voorkeur boven sloop en nieuwbouw. Beeldbepalende gebouwen, bomen, lanen en wijken worden niet gesloopt.
• De regels voor de tijdelijke verhuur van woonruimte ten behoeve van toerisme worden strenger. De gemeente maakt strengere afspraken over tijdelijke verhuur met platforms als AirBnB en woningcorporaties. De gemeente licht inwoners proactief in over deze afspraken.
• De gemeente heeft speciale aandacht voor betaalbare huisvesting voor kwetsbaren groepen zoals zorgbehoevenden, alleenstaande ouders, jongeren en ouderen.

De Partij voor de Dieren wil dat het onderwijs niet alleen gericht is op het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden maar op de ontplooiing van álle talenten, inclusief sociale, emotionele, motorische en creatieve vermogens. Scholen horen gericht te zijn op de ontwikkeling van de individuele leerling, niet op het halen van de hoogst mogelijke cijfers. Onderwijs draagt bij aan de bewustwording over de klimaatcrisis, milieuproblematiek en dierenwelzijn en over de rol van de mens hierin.

• Er zijn voldoende scholen in de buurt zodat elk kind lopend of op de fiets naar school kan.
• De gemeente investeert in het tegengaan van onderwijssegregatie, bijvoorbeeld door extra zorgteams op zwakkere scholen, verhoogde inzet van schoolmaatschappelijk werkers, maatschappelijke convenanten tussen scholen en de verlengde schooldag.
• Een helder en eerlijk aanmeldbeleid bij scholen zorgt ervoor dat alle kinderen in Den Bosch een gelijke kans op goed onderwijs hebben.
• Een gezond binnenklimaat is belangrijk voor zowel leerlingen als leraren. De gemeente trekt voldoende geld uit voor het natuurinclusief renoveren en verduurzamen van verouderde schoolpanden. Nieuwe schoolpanden worden natuurinclusief en energieneutraal gebouwd.
• De gemeente investeert in sport (waaronder zwemlessen) en cultuur- en muziek- en (onafhankelijke) duurzaamheidseducatie op scholen. Scholen worden gestimuleerd om lessen over inclusiviteit aan te bieden, met voldoende aandacht voor emancipatie, racisme en discriminatie.
• Scholen worden gestimuleerd en financieel ondersteund om groene schoolpleinen, schoolmoestuinen en gezonde kantines te hebben waar gratis fruit en een gezonde, duurzame schoollunch worden aangeboden.
• Veel van de problemen in onze maatschappij, zoals onze slechte omgang met dieren, zinloos geweld en vandalisme komen door een gebrek aan empathie voor anderen. De gemeente stimuleert programma’s die compassie bij kinderen verhogen.
• Bij scholieren en studenten komen vaak psychische klachten voor. Er dient actief gewerkt te worden aan een cultuur waarin taboes rondom psychische klachten doorbroken worden en waarin het praten erover wordt gestimuleerd.
• Scholen verzorgen lessen over eenzaamheid onder LHBTQIA+-leerlingen en bieden voorlichting over het aangeven en respecteren van seksuele grenzen. Het oprichten van een Gender & Sexuality Alliance (GSA) op scholen (een organisatie of groep leerlingen en vrijwilligers die zich sterk maakt voor een voor iedereen veilige omgeving op school) kan daarbij helpen.
• De gemeente faciliteert meer mbo-stageplekken en stimuleert bedrijven die voor de gemeente werken dit ook te doen, om het tekort aan stageplekken voor mbo’s te verkleinen.
• De gemeente bestrijdt analfabetisme en laaggeletterdheid, onder meer door het organiseren van laagdrempelige activiteiten en taalscholen in bibliotheken en buurthuizen.
• Alle peuters kunnen gebruik maken van betaalbare voorschoolse opvang.
• De invoering van het passend onderwijs is nog niet geslaagd. Het is voor kinderen en ouders vaak moeilijk om de juiste hulp te krijgen. De gemeente gaat strenger toezien of alle scholen wel de nodige voorzieningen treffen voor leerlingen, zodat ieder kind met plezier naar school kan gaan.

• De gemeente onderzoekt wat er nu gebeurt met scholieren en studenten die ‘thuiszitten’ omdat er geen passende plek voor hen gevonden kan worden of omdat zij niet in staat zijn om naar school te gaan. Met deze kennis kan de gemeente proactief bijdragen aan een nieuw programma waar deze groep elkaar kan ontmoeten, activiteiten kunnen doen en talenten kunnen blijven ontplooien zonder de schoolse druk.
• De schoolwijkagent keert terug op middelbare scholen. Een agent die de school en de leerlingen kent, een vertrouwensband met hen opbouwt, en regelmatig langskomt om op een laagdrempelige manier te praten over bv. drugs, wapens, loverboys en (cyber)pesten kan veel leed voorkomen en zorgen voor een veiligere en betere sfeer op scholen.
• Het Innovatie Kwartier werkt samen met studenten, dit zorgt voor mooie kansen. Het innovatie kwartier wordt gestimuleerd hun expertise in te zetten voor duurzame oplossingen.