Schrif­te­lijke vragen stop de vervuiling van natuur en milieu door siga­ret­ten­peuken

Indiendatum: 24 okt. 2023

Den Bosch, 24 oktober 2023

Betreft: vragen ex art. 71 R.v.O.

Onderwerp: stop de vervuiling van natuur en milieu door sigarettenpeuken

Geacht college,

In het raadsinformatiebulletin van week 41 lezen wij dat u werkt aan een schone openbare ruimte. Om zwerfafval in de binnenstad en het centrum van Rosmalen te verminderen past u de afvalbakken aan. Er wordt gekozen voor een uniforme uitstraling, waardoor de bakken beter herkenbaar zijn. Ook het gebruikersgemak wordt verhoogd en op plekken waar veel zwerfafval ontstaat wordt gekozen voor maatwerk. Zo geeft u aan dat u onder andere vloerstickers gaat plaatsen om mensen naar de afvalbakken te leiden, posters gaat plaatsen om goed gedrag te promoten, opvallende afvalbakken kiest en gebruik gaat maken van persbakken, zodat er meer afval in kan.

Wij zijn ontzettend blij dat u aan de slag gaat met het zwerfafvalprobleem. In de informatie die u hierover heeft verstrekt aan de raad lezen wij echter niets over of en zo ja hoe er ingespeeld gaat worden op de grote hoeveelheid sigarettenpeuken op straat. Er bestaan geen exacte cijfers, maar uit onderzoek van CE Delft blijkt dat jaarlijks 0,24 tot 7,1 miljard sigarettenfilters in het milieu, als zwerfafval, belanden. Dan zou het gaan om ongeveer 0,12 tot 3,5 miljoen kilo sigarettenfilterafval op jaarbasis in Nederland. Oorzaken van het niet correct weggooien van sigarettenfilters zijn:

• Het op de grond gooien van peuken is voor veel mensen sociaal geaccepteerd gedrag (‘iedereen doet het’).
• De meeste rokers zijn niet op de hoogte zijn van de schadelijke gevolgen van de filters die op straat en in de natuur terecht komen.
• Er zijn geen geschikte voorzieningen voorhanden om de peuk correct weg te gooien.
• Andere mensen gooien hun peuk ook op straat/in de bosjes/uit het raam van de auto.

Sigarettenpeuken met filter zorgen op twee manieren voor schade aan het milieu en de natuur: aan de ene kant zijn toxische stoffen aanwezig in de peuk (al dan niet met filter). Aan de andere kant bestaan de filters uit plastic, welke ook schadelijk zijn voor natuur en dieren.

Een groot deel van sigarettenpeuken die niet correct worden weggegooid komt (uiteindelijk) terecht in het water. Een peuk bevat schadelijke stoffen zoals zware metalen, PAK’s en nicotine. Eén peuk bevat voldoende verontreinigende stoffen om tot 1.000 liter water te vervuilen. Dergelijke stoffen zijn schadelijk en zelfs dodelijk voor vissen. Daarnaast wijst onderzoek uit dat filters worden teruggevonden in de maaginhoud van zeefauna. Ook landdieren ondervinden schade van sigarettenfilters. De toxische stoffen lossen langzaam op in water wat door landdieren als muizen, slakken en insecten wordt gedronken, waardoor zij bijvoorbeeld DNA-schade en schade aan het centraal zenuwstelsel ondervinden. Peuken die op landbouwgrond terecht komen of achtergelaten worden, kunnen ertoe leiden dat planten en gewassen minder goed groeien.

Daarnaast komt er jaarlijks circa 300.000 ton microplastics uit peuken in water alleen al terecht. Dit materiaal is niet biologisch afbreekbaar en de microplastics blijven daardoor voorgoed in het milieu, met de eigenschap dat ze extra schadelijke stoffen kunnen aantrekken en vervoeren.[1] Er is nog veel onbekend over microplastics, maar inmiddels is duidelijk dat microplastics schadelijk zijn voor de gezondheid van mensen en dieren.[2]

Politiebond ANPV vindt dat agenten én boa’s meer moeten handhaven en dat de boete van 150 euro omhoog moet, zoals in andere Europese landen. In België krijgen mensen al volop bekeuringen van 350 euro. ANPV-voorzitter Xander Simonis denkt aan verschillende boetes, afhankelijk van de ernst. “We zien soms dat automobilisten hun complete asbak even legen op straat. Zeer asociaal en zeer slecht voor het milieu.”[3] Het verhogen van de boete ligt niet binnen de mogelijkheden van de gemeente, handhaven en beboeten met de hoogte van de boete die nu wettelijk mogelijk is, €150[4], wel.

De VNG onderschrijft het probleem van zwerfafval in de vorm van sigarettenpeuken en geeft aan dat het aanpakken van dit probleem in de kern uit drie onderdelen bestaat:

• Creëer bewustwording door voorlichting en educatie (en speel in op motivatie en capaciteit van rokers).
• Voorzieningen: zorg voor eenduidige peukenvoorzieningen (en bied rokers zo de gelegenheid om hun afval goed weg te gooien).
• Handhaving: gericht op preventieve aanpak (inspelend op motivatie).[5]

Wij hebben hierover de volgende vragen aan u:

1. Gaat u op de nieuwe afvalbakken een faciliteit plaatsen om sigarettenpeuken in weg te gooien, waarmee rokers er op geattendeerd worden dat hun peuk in de bak hoort, zij hiervoor gefaciliteerd worden, maar dat de rest van het afval niet in brand kan vliegen door peuken die niet goed uit zijn? Zo nee, waarom niet?
2. Gaat u, bijvoorbeeld middels de posters en markering die u gaat plaatsen, rokers informeren over dat hun peuk in de bak hoort en wat de schadelijke effecten zijn van het op straat gooien van een peuk? Zo ja, op welke manier gaat u hier op inzetten? Zo nee, waarom niet?
3. Gaat handhaving en/of politie toezien op, aanspreken op en boetes uitdelen voor het op straat gooien van peuken (en ander afval) wanneer zij dit zien gebeuren? Zo nee, waarom niet?

Wij kijken uit naar uw beantwoording, bij voorbaat dank.

Namens de fractie van Partij voor de Dieren,

Eileen Samshuijzen

[1] https://ce.nl/wp-content/uploads/2023/02/CE_Delft_220280_Reduceren_van_sigarettenfilters_in_het_zwerfafval_Def_V2.pdf

[2] https://www.zonmw.nl/nl/microplastics

[3] https://www.parool.nl/nederland/alarm-om-miljarden-gedumpte-peuken-in-nederlandse-natuur-een-boete-kan-bijdragen-aan-gedragsverandering~b43636da/

[4] https://boetebase.om.nl/?boete_tree=22038,21943,21916#beslissingpad220382194321916

[5] https://vng.nl/sites/default/files/2021-11/def_peukenvrij-kennisdocument.pdf