Zorgen over toezicht en hand­having mili­eu­regels

Het gemeentebestuur heeft een belangrijke verantwoordelijkheid in het toezicht op en de handhaving van de naleving van milieuregels. De Rekenkamer onderzocht het toezicht op milieubelastende activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de leefbaarheid, veiligheid, natuurkwaliteit of gezondheid. De uitkomsten schetsen een zorgwekkend beeld. De gemeente heeft onvoldoende zicht op de negatieve impact die bepaalde milieuactiviteiten op de leefomgeving kunnen hebben. 

In 2021 hebben zich twee ernstige branden voorgedaan bij Auto Verschrotings Industrie (A.V.I.). In 2022 werd ontdekt dat de AsfaltNu-centrale veel te veel kankerverwekkende stoffen benzeen en polycyclische koolwaterstoffen (PAK’s) uitstootte. Dit leidde tot veel ophef. Naar aanleiding van deze incidenten hebben enkele raadsfracties ‘toezicht op en handhaving van (meest) milieubelastende activiteiten’ aangedragen als onderzoeksonderwerp voor de Rekenkamer Den Bosch. De Rekenkamer nam dit voorstel over en onderzocht de effectiviteit van het toezicht op ongeveer 2.350 bedrijven met milieubelastende activiteiten in onze gemeente.

De Partij voor de Dieren maakt zich al langer zorgen over dit onderwerp. Samen met de SP hebben we hier eerder vragen over gesteld aan het gemeentebestuur: in 2023 over de handhaving door de omgevingsdienst, en in 2024 over de kwaliteit van de Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN). We zijn de Rekenkamer dan ook dankbaar voor het onderzoek naar dit belangrijke onderwerp en het is positief dat de gemeenteraad hierover binnenkort in debat gaat.

Rekenkamerrapport
Het rapport van de Rekenkamer [1] heeft vier belangrijke conclusies: 

1. De gemeente heeft onvoldoende zicht op de negatieve impact die bepaalde milieuactiviteiten op de leefomgeving kunnen hebben. Hierdoor is het niet mogelijk om de effectiviteit van het toezicht- en handhavingsbeleid te beoordelen.

2. Uit het onderzoek blijkt dat de gemeenteraad geen actieve rol speelt in het aansturen en controleren van het toezicht en de handhaving. De betrokkenheid van de raad is vooral incidentgericht.

3. Effectief optreden vereist een betere samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen, zoals de Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN), het Openbaar Ministerie en de politie.

4. Een groot deel van de beschikbare toezichthoudende capaciteit gaat naar het behandelen van klachten. De focus op klachtenbehandeling gaat ten koste van programmatisch toezicht.

Gemeenteraad mist grip op milieubescherming
Het Rekenkamerrapport schetst een zorgwekkend beeld over het toezicht en de handhaving op milieubelastende activiteiten. De raad staat buitenspel: er is te weinig informatie om te kunnen beoordelen of de doelen voor een gezonde en veilige leefomgeving worden gehaald. Dit terwijl er serieuze milieuproblemen spelen, zoals de schadelijke effecten van landbouwgif op mens, dier en natuur. Er is een duidelijk verband tussen landbouwgif en de ontwikkeling van ziektes zoals Parkinson. Ook heeft het gif een desastreus effect op dieren en planten. Een schrijnend voorbeeld is de recente komst van een nieuw perceel lelieteelt in Vinkel, waarover we schriftelijke vragen hebben gesteld. 

Een ander zorgwekkend punt heeft betrekking op de waterzuivering. Voor grote bedrijven die afvalwater lozen en vergunningplichtig zijn, is duidelijk wat en hoeveel er precies wordt geloosd. Deze bedrijven hebben een wettelijke informatieplicht. Bij kleinere bedrijven die onder algemene regels vallen, is dat zicht er niet, of minder. Voorbeelden hiervan zijn metaalverwerkende bedrijven (onduidelijk welke bedrijven er precies lozen), garages (oplosmiddelen), horeca (reinigingsmiddelen) of agrarische bedrijven (bestrijdingsmiddelen). Deze bedrijven lozen afvalwater dat mogelijk zeer zorgwekkende stoffen bevat. Hoewel het vaak om relatief kleine hoeveelheden gaat, kan de optelsom van al deze lozingen toch een groot probleem voor de waterzuivering opleveren.

Voor de Partij voor de Dieren is het van groot belang dat de gemeenteraad meer grip krijgt op het beschermen van de natuur en een gezonde leefomgeving. Uit het onderzoek blijkt dat er binnen onze gemeente wel doelen zijn geformuleerd op dit vlak, maar dat er geen inzicht is in de voortgang of huidige stand van zaken.

Invloed omgevingswet
Onder de nieuwe Omgevingswet, die is ingegaan in 2024, is het vergunningenbeleid versoepeld. Hierdoor is het toezicht houden op de naleving van algemene regels en zorgplichten des te belangrijker geworden. In Den Bosch vallen ruim 350 bedrijven in de hoogste risicocategorie. Toch is het onbekend welke milieuschade deze bedrijven veroorzaken en ook is er geen overzicht van de totale schade die de 2.350 bedrijven in onze gemeente aanrichten, terwijl dit wel cruciaal is.

Klachtenafhandeling gaat ten koste van programmatisch toezicht
Opvallend is dat een groot deel van de toezichthoudende capaciteit wordt besteed aan het afhandelen van klachten. Hoewel het begrijpelijk is dat prioriteit wordt gegeven aan urgente situaties, krijgen met de huidige manier van werken ook relatief kleine gevallen prioriteit. Hierdoor komt het geplande, programmatisch toezicht onder druk te staan. De afhandeling van klachten moet efficiënter worden ingericht om te voorkomen dat er onvoldoende handhavingscapaciteit naar programmatisch toezicht gaat.

Debat in juni: inzicht in capaciteit
In juni zal de gemeenteraad over dit onderwerp in debat gaan. De Partij voor de Dieren wil hier duidelijk krijgen hoeveel capaciteit de omgevingsdienst nodig heeft om de door de gemeente gestelde doelstellingen te behalen. Bescherming van dieren, natuur en gezondheid is cruciaal, en juist daarom moet de benodigde capaciteit om dit te waarborgen zo snel mogelijk op orde worden gebracht. Daarnaast willen we inzicht in wat er nodig is om de gemeenteraad in staat te stellen haar controlerende taak goed uit te voeren.

[1] https://www.rekenkamershertogenbosch.nl/wp-content/uploads/sites/7/250310-Rapport-rekenkamer-Toezicht-en-handhaving-MBAs-DEF.pdf